Kwetsbaar zijn als leider... een dubbeltje op zijn kant
Voor het leiderschapslab van 5 september nodigde drs. Johannes Claeys de leden van ons Connect-programma uit in de Kapel van de Ontluiking te Groot-Bijgaarden. Volgende week legt hij zijn doctoraat over 'leiderschap en kwetsbaarheid' neer aan de Universiteit van Tilburg. Tijdens onze ontmoeting geeft hij een sneak preview van zijn onderzoek en bespreken we het belang van 'kwetsbaar leiderschap' in onze eigen praktijk.
door Karen Wouters, PhD, Anne Lemaire
| 14 september 2017
Share on
Het belang van kwetsbaarheid wordt door verschillende recente leiderschapstheorieën onderschreven. Het lijkt zelfs een ‘must’ te zijn sinds de Tedtalk van Brené Brown. Maar in kwetsbaarheid zit ook ‘een risico dat je gekwetst wordt’. Drs. Johannes Claeys heeft in zijn onderzoek deze risico’s wat meer willen blootleggen.
De vulnerability paradox
Claeys laat ons al snel in de spanning rond kwetsbaarheid springen. Er is zoiets als de ‘vulnerability paradox’. Het constante streven van organisaties naar uitmuntenheid maakt dat we ons meer kwetsbaar voelen. En net in die organisaties worden deze gevoelens zoveel mogelijk onder de mat geveegd. Wie is er zo zot om zich kwetsbaar op te stellen als het gaat om succes en resultaten boeken? Of, zoals een van de deelnemers opmerkt: "niemand wil dat het etiket van ‘kwetsbare leider’ aan zich blijft kleven." Tegelijkertijd erkent ze dat velen er gebukt onder gaan.
"Niemand wil dat het etiket van ‘kwetsbare leider’ aan zich blijft kleven."
Gelukkig vertelt Claeys ons wat meer over ‘vergankelijke kwetsbaarheid’. Als leider kan je door omstandigheden in een kwetsbare situatie terechtkomen. Het is belangrijk om je bewust te zijn van het proces dat zich van daaruit ontwikkelt en zo beter te begrijpen wanneer je wel of niet kwetsbaar kan zijn. En, dit proces ook te herkennen en faciliteren bij anderen. Want ja, kwetsbaarheid heeft voordelen. Fouten toegeven, dicht bij je mensen staan en open zijn over persoonlijke zaken leidt tot meer verbondenheid, vertrouwen, hoop, openheid en het creëert een veilige plek.
Onderzoek heeft aangetoond dat deze openheid en veiligheid in teams er op haar beurt voor zorgt dat men meer van elkaar leert en het innovatieve vermogen ten goede komt. Maar we moeten ons ook bewust zijn van mogelijke negatieve uitkomsten, zoals een aangetaste geloofwaardigheid. En kwetsbaarheid is een sterke kaart om te trekken, maar als je constant troef speelt, vervaagt de impact.
Hoe zorg je er dan voor dat het dubbeltje naar de juiste kant valt? Claeys neemt ons mee door het sas naar de Kapel van Ontluiking, in 2011 omgevormd door architect Tom Callebaut. Hier krijgen we de eerste antwoorden. De ruimte nodigt uit om bewust te zijn, en juist dit is cruciaal in het proces van zich kwetsbaar voelen en tonen. De luiken openen om een zicht te krijgen op de tuin, glasramen en het altaar is een bewuste keuze. Het wordt daarmee ook een meer bewust dingen zien. En misschien zelfs belangrijker, een bewustwording dat we misschien niet alles altijd moeten laten zien.
"Apart om te zien hoe makkelijk dat gaat met iemand die je eigenlijk nog niet zo goed kent."
Na een begeleide stilte in de kapel, probeerde elk bij zichzelf, de deuren van kwetsbaarheid te openen. Die inzichten konden we delen met een gesprekspartner. "Apart om te zien hoe makkelijk dat gaat met iemand die je eigenlijk nog niet zo goed kent", zei één van de deelnemers. Waarop iemand anders toevoegde : "Ja, inderdaad, maar er wordt hier ook een veilige context geboden." Op basis van de elementen die naar boven kwamen, onthult Claeys ons zijn model van ‘vergankelijke kwetsbaarheid’. Het is een proces gestoeld op drie pijlers.
Model van vergankelijke kwetsbaarheid
1. Zelfbewustzijn
Ten eerste is er het belang van zelfbewustzijn en regulatie: het bewust worden van wat er gebeurt, wat het met je doet, hoe je er in wil staan, hierover feedback verzamelen en dat allemaal reguleren. Als we niet eerst zelf een weg afleggen, escaleren gevoelens van kwetsbaarheid. De kunst is het eerst en vooral voor jezelf te capteren.
2. Sociaal bewustzijn
Ook in de tweede stap, wanneer gevoelens van kwetsbaarheid in de openbaarheid worden gebracht, is het een kwestie van tijd nemen. Ga je te snel, dan stel je je misschien wel kwetsbaarder op dan nodig. In deze fase staat sociaal bewustzijn en regulatie centraal. Vragen als: 'Wat is zijn de verhoudingen hier?', 'Met wie zit ik in de ruimte?' helpen ons om ons narratief waar nodig aan te passen en gereguleerd in de schoot van de ander te leggen.
3. Contextueel bewustzijn
Tenslotte verhogen contextueel bewustzijn en regulatie de kans dat de kwetsbaarheid die je toont gepercipieerd wordt als moedig en tot positieve uitkomsten leidt. In deze fase gaat het om de mate waarop de context meezit op vlak van onder andere machtsverhoudingen, de kredietlijn die je voor jezelf opgebouwd hebt en de cultuur van veiligheid.
Gezien de positieve uitkomsten (zijnde betrokkenheid, leervermogen, innovatie), is het niet verwonderlijk dat kwetsbaarheid zo centraal staat in recente leiderschapsstromingen als gedeeld en authentiek leiderschap. Toch plaatst het onderzoek van Claeys een aantal belangrijke kanttekeningen bij het thema. De natuurlijke dynamiek van kwetsbaarheid is er een die gemakkelijk opblaast. En, niet elke kwetsbaarheid is er een om te delen. Met de nodige portie bewustzijn en regulatie zal kwetsbaarheid ons leiderschap ten goede komen. Dit brengt ons uiteindelijk weer terug bij de oude Griekse wijsheid: “Ken jezelf!".
